Kodeks pracy (tekst jednolity: Dz.U. z 2022 poz. 1510 z późn. zm.) wprost wskazuje na kilka ograniczeń, którym podlegają umowy o zakazie konkurencji między pracownikiem a pracodawcą. Zasadniczym ograniczeniem w przypadku umów zawieranych na czas trwania stosunku pracy i na okres po ustaniu tego stosunku jest wymóg zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Ponadto ograniczenia, którym podlegają umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, to:
- możliwość objęcia zakazem konkurencji jedynie pracownika mającego dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę,- obowiązek wypłacenia pracownikowi odpowiedniego odszkodowania za powstrzymywanie się od działalności konkurencyjnej,
- konieczność określenia czasu trwania umowy o zakazie konkurencji (niedozwolone jest zawarcie takiej umowy na czas nieokreślony).
Powyższe ograniczenia nie znajdą zastosowania w przypadku umowy o zakazie konkurencji zawartej między stronami stosunku powstałego na podstawie innej umowy niż umowa o pracę (takiej jak umowa zlecenie, umowa o dzieło, umowy o świadczenie usług) z racji tego, że umowy te nie podlegają regulacji przepisów prawa pracy. W przypadku stosunków innych niż stosunek pracy, umowy o zakazie konkurencji mogą być więc zawierane na podstawie wynikającej z Kodeksu cywilnego zasady swobody umów, niezależnie od rodzaju wykonywanej działalności czy dostępu przez jedną ze stron do ważnych informacji. Należy jednak pamiętać, że w takich sytuacjach do umowy o zakazie konkurencji znajdą zastosowanie ograniczenia zasady swobody umów, a więc: właściwości stosunku, ustawa i zasady współżycia społecznego.
W judykaturze przyjmuje się obecnie, iż umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku cywilnoprawnego, w przeciwieństwie do umów o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, mogą mieć charakter nieodpłatny, a więc nieprzyznanie odszkodowania osobie powstrzymującej się od działalności konkurencyjnej nie zawsze stanowić będzie naruszenie zasad współżycia społecznego. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy między innymi w wyroku o sygnaturze IV CSK 804/14. Oczywiście, do naruszenia jednak dojdzie, kiedy postanowienia umowne będą wyraźnie krzywdzące dla jednej ze stron – a zatem sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu art. 3531 in fine Kodeksu cywilnego.
W związku z powyższym należy stwierdzić, iż choć do umów o zakazie konkurencji zawieranych w ramach stosunków cywilnoprawnych nie znajdują zastosowania ograniczenia z Kodeksu pracy, to możliwość ich zawierania i kształtowania ich zakresu nie są nieograniczone.
